Waarden en leiderschap: „Spiritualiteit is onderdeel van leiderschap“
WELKE ROL SPELEN WAARDEN EN FRANCISCAANSE SPIRITUALITEIT VOOR LEIDEND PERSONEEL? BROEDER THOMAS DIENBERG, HOOGLERAAR SPIRITUALITEIT, WERKT MET ONDERNEMERS EN ZEGT: „IN HET DAGELIJKS LEVEN ONTBREEKT HET VEEL TE VAAK AAN TIJD OM AAN JEZELF TE WERKEN.“
Welke betekenis heeft spiritualiteit voor u persoonlijk?
Spiritualiteit is voor mij mijn levenselixer. Het wordt gevoed door mijn geloof in een God die samen met mij en ons op weg is, die me in deze wereld ontmoet en me uitdaagt om dit geloof steeds opnieuw in vraag te stellen. Een belangrijke vraag hierbij is: Ben ik echt serieus over het volgen van Jezus? Als ik naar Hem kijk: Waar moet ik wat en hoe veranderen, of in ouderwetse termen: omkeren?
Is spiritualiteit een trend in de samenleving?
Dar zou je zo kunnen zeggen: spiritualiteit is absoluut trendy. Het is echter vaak niet duidelijk wat spiritualiteit nu eigenlijk is. Sommige mensen associëren het met religie, anderen zeggen dat ze spiritueel zijn maar niet religieus. Als ik spiritualiteit associeer met de geest of de bron die mij in stand houdt en onmisbaar is in mijn leven, die mij kracht en leven geeft, dan is spiritualiteit eigenlijk altijd al trendy geweest. Zijn niet alle mensen op zoek naar zingeving in het leven, of ze nu religieus zijn of niet?
Wat is „christelijke“ spiritualiteit?
Christelijke spiritualiteit, en het klinkt zo eenvoudig en banaal, is leven in navolging van Jezus. Het is de norm en regel, oriëntatie en uitdaging voor mijn geloofsleven, voor mijn houding ten opzichte van anderen, voor leiderschap en management in de christelijke kerkcontext.
Werken aan mijn eigen persoon staat voor mij centraal in de context van leiderschap en management.“
Moeten managers zich ook met deze onderwerpen bezighouden?
Ja, zeker! Mijn diepste overtuiging is dat ik als leidinggevende het belangrijkste en ook meest effectieve instrument ben dat ik tot mijn beschikking heb. Dit betekent dat ik me bewust moet zijn van mijn sterke en zwakke punten, mijn leiderschapsprincipes en vooral van mijn bronnen. Wat houdt me staande en geeft me kracht? Wat helpt me om met crises om te gaan en conflicten uit te houden? Wat helpt me in tijden van mislukking en in de omgang met moeilijke medewerkers? Spiritualiteit speelt hier een heel belangrijke rol.
Is dit een aspect van personeelsbehoud?
Sfeer en waardering zijn twee van de belangrijkste pijlers van personeelsbehoud. Als een manager voortdurend benadrukt dat hij een christen is, maar in zijn gedrag naar medewerkers toe niet gekenmerkt wordt door waardering en respect of duidelijke en transparante communicatie, dan zal hij medewerkers niet kunnen behouden. Omgekeerd is een doorleefde en authentieke spiritualiteit, die tot uiting komt in een doorleefde houding, wel in staat om werknemers te behouden. In de christelijke spiritualiteit is er de prachtige uitdrukking van de vruchten: Aan hun vruchten zul je ze kennen. En de vruchten van een leider die zijn leiderschap realiseert vanuit zijn spiritualiteit zijn: Liefde, sereniteit, geduld en respectvol gedrag. Of anders vertaald: Waardering, perceptie van het individu, empowerment van anderen en een goede, open sfeer.
Zijn managers zich voldoende bewust van deze kwesties?
Voor mij staat het werken aan de eigen persoon centraal in de context van leiderschap en management. Ik vind dit altijd heel vruchtbaar als ik met managers werk. In het dagelijkse management is hier echter vaak te weinig tijd voor. Vooral de zogenaamde generatie Z daagt managers vandaag uit om te vragen naar waarden, authentiek te zijn en transparant te communiceren. Als je dit niet doet, verlies je je werknemers heel snel. We zien dit momenteel ook heel sterk in de kerkelijke context.
Broederschap: Goed leiderschap kan alleen collectief bereikt worden, zeker in tijden als deze.“
Welke Franciscaanse waarden zijn interessant voor managers?
Voor mij zijn drie waarden uit de franciscaanse spiritualiteit heel belangrijk in de context van leiderschap. Ten eerste armoede: het gaat om een diepe houding ten opzichte van mezelf, het leven en anderen. Het gaat over loslaten en betrokken raken, jezelf “bevrijden-van”, het er zijn voor iets en iemand: het loslaten van vooroordelen en hokjes, het loslaten van vastgeroeste oordelen. Het grote zoeken en vinden in het kleine, dus ook anderen aanmoedigen om vermogens en charisma’s in zichzelf te vinden die ze niet verwacht hadden. De kunst van kleine stapjes – en vooral de moed om imperfectie, het zwakke en het fragmentarische te aanvaarden. En dat brengt me bij het tweede aspect: broederschap. Leven kan alleen samen met anderen. Goed leiderschap is alleen in gezamenlijkheid mogelijk, vooral in tijden zoals vandaag. Vlakke hiërarchieën, met elkaar praten en je met vertrouwen blootgeven: dat is waar de franciscaanse spiritualiteit voor staat.
En de derde waarde?
De derde is „minder-zijn“: leiderschap in de franciscaanse betekenis betekent willen dienen; het individu, de gemeenschap en het geheel willen dienen en ervoor zorgen dat groei en omkeer kunnen slagen.
Veel managers vragen meestal eerst naar output. Wat zijn de concrete voordelen om je als ondernemer in het dagelijks leven bezig te houden met „spiritualiteit“ en „leiderschap“?
Ja, dat klopt en die vraag is ook zinvol. Ik geloof dat de output van het focussen op leiderschap en spiritualiteit erg hoog is: Ik herzie mijn bronnen en versterk ze. Ik herzie mijn houding, mijn leiderschapsstijl, mijn beeld van mensen en ook mijn rol. Ik gebruik ‘tools’ professioneel, niet omwille van de tools maar uit zorg voor het geheel, om zo het werk beter en efficiënter te organiseren en het gemeenschappelijke doel te bereiken. Uiteindelijk is het een weer bewustmaken van mezelf, mijn houding ten opzichte van het leven, mijn medemensen en de wereld een vrij concrete output.
U bent directeur van IUNCTUS, het competentiecentrum voor christelijke spiritualiteit. Hoe benadert u het onderwerp daar?
Enerzijds werkt IUNCTUS natuurlijk academisch aan deze onderwerpen, d.w.z. in de vorm van onderzoeksprojecten en publicaties. Maar het werk met managers, vooral in kerkelijke organisaties zoals bisdommen, geloofsgemeenschappen, instellingen en stichtingen in de sociaal-caritatieve sector en de gezondheidszorg, neemt een veel grotere plaats in. We proberen niet alleen te kijken naar attitudes, maar ook naar relevante instrumenten die een veranderingsproces of een bijeenkomst beter, efficiënter en vooral succesvoller kunnen maken. Het is een gezonde mix van theorie, toepassing, training en zelfreflectie. We hebben een leiderschapsprogramma met spiritualiteit ontwikkeld dat we aan organisaties presenteren en dat we ook kunnen aanpassen en toespitsen naargelang hun behoeften.
Hoe is de respons?
Heel goed! Het thema geeft mij persoonlijk veel vreugde. Leiderschap moet geprofessionaliseerd worden en daar hoort vooral bij dat we omgaan met spiritualiteit en de bronnen van de betreffende organisatie om de geest nog meer ruimte te geven om zich te ontplooien.
Hartelijk dank voor het interview!
Interview: Tobias Rauser
Meer informatie over IUNCTUS vindt u hier.